พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๒

พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๒ ฉบับชำระโดยสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เนื่องจากพระบรมราชโองการของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ให้ตรวจชำระหนังสือพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑-๔ ของเจ้าพระยาทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค) เพื่อตรวจทาน เพิ่มเติมข้อมูลที่รวบรวมจากเอกสารอื่นและจดหมายเหตุที่พบใหม่ให้สมบูรณ์ที่สุด เพื่อประโยชน์สำหรับแผ่นดิน และเป็นความรู้แก่ประชาชนสืบไป ซึ่งพระราชพงศาวดารฯ รัชกาลที่ ๑ นั้น สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงชำระเสร็จ และจัดพิมพ์เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๔ ต่อมาสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงมีพระราชเสาวนีย์ให้หอสมุดวชิรญาณเลือกหาหนังสือสำหรับพิมพ์แจกในการพระราชกุศล เป็นทักษิณานุปทานพระราชทานในงานศพหม่อมราชวงศ์หญิงแป้ว มาลากุล ณ อยุธยา ในพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพจึงทรงตรวจชำระพระราชพงศาวดารฯ รัชกาลที่ ๒ ที่ยังทรงชำระค้างอยู่จนแล้วเสร็จ และจัดพิมพ์สำหรับพระราชทานแจกในงานศพหม่อมราชวงศ์หญิงแป้ว มาลากุล ณ อยุธยา เป็นครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๙

พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๒ นี้กล่าวถึงเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ซึ่งน่าสนใจและน่าศึกษาให้แตกฉานเป็นอย่างยิ่ง อาทิ ศึกพม่าที่ยังคงยกทัพเข้ามาในช่วงต้นรัชกาล ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศเพื่อนบ้านเช่นเมืองญวนและเขมร การเจริญสัมพันธไมตรีกับจีน อังกฤษและโปรตุเกส การค้าขายกับต่างประเทศ การปกครองหัวเมืองปักษ์ใต้ การขยายเขตพระบรมมหาราชวังและการสร้างสวนขวา (สวนศิวาลัย) การทำนุบำรุงพระศาสนา โดยสร้างและบูรณปฏิสังขรณ์วัดขึ้นหลายวัด เช่น วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร วัดโมลีโลกยารามราชวรวิหาร และวัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร เป็นต้น นอกจากนั้นในสมัยรัชกาลที่ ๒ ยังมีความโดดเด่นด้านการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรมของชาติให้สมบูรณ์ขึ้น ทั้งด้านประติมากรรม ดนตรี และวรรณคดี